سه کتاب تاریخ بسکتبال

یادداشت نویسنده

داستان یک قرن کتاب داستان چند زندگی است تا دیگران بخوانند و نویسنده‌های بعدی در آثارشان استفاده کنند. مجموعه‌ای از زندگینامه، شرح حال و گفت و گو با افراد که شخصیت، خلق و خو، اوضاع محیط، کلیت جامعۀ در هر دوره‌ای، تجربیات و فعالیت‌های فرد را در بسکتبال ایران بیان می‌کند.

داستان یک قرن کتاب، با چشم‌اندازهای خاصی که در اختیارم قرار داد، جبران از دست‌رفتگی برخی رویدادها و بازگرداندن صدای گذشته به درازنای یک قرن در بسکتبال است.

در کتاب داستان یک قرن سعی کرده‌ام گفت و گوهایم با افراد، برداشت منظم و واحدی از شخصیت آنان به دست بدهد. با توجه به مشکلات گفت و گو در ثبت مستندات تاریخی، با استفاده از منابع، چون نشریات، سایت‌ها، یادداشت‌ها، نامه‌ها، عکس‌ها، اطلاعات خانواده‌ها و بازماندگان و دوستانِ کسانی که زنده نیستند، دربارۀ آنان نوشته شده است. برای جمع‌آوری منابع این اثر، از اطلاعات و منابع آثار و آرای دیگران دربارۀ یک شخص پرهیز کرده‌ام.

در جامعۀ ما زندگینامه‌هایی که تمام زندگی و مسائل درونی و بیرونی یک فرد را تشریح کند، امکان‌ناپذیر است اما این کتاب، زندگی ورزشی و بینش‌های اجتماعی افراد را در دورۀ خود و در بسکتبال توضیح می‌دهد. بدون جانبداری، یا تعصب اما با کندوکاو فراوان. اگر متون تاریخی بتوانند افقی را در اختیار خوانندگان خود قرار دهند، آن گاه خواهند توانست در این زمینه آگاهی تولید کنند.

آنچه در این سلسله از گفت و گوها بدان پرداختم، صرفاً دیدگاه زندگینامه‌نویسی یا تاریخی نیست با اینکه زندگینامه با تاریخ، اشتراکات زیادی دارند. حتی پس از آشنایی با زندگی ورزشی فرد در یک دورۀ تاریخی، سعی کرده‌ام به کمک قصه‌پردازی، اطلاعاتی را که در دست نیست، ارائه کنم. در واقع زندگی ورزشی یک فرد علاوه بر تاریخچۀ مستندی که دربارۀ خود آن فرد ارائه می‌دهد، بهانه‌ای برای دستچین کردن بریده‌های حوادث واقعی زندگی ورزشی به همراه رویدادهای زمان او از همه جا تحت قالب تاریخ شفاهی است.

تاریخ شفاهی به شکلی عمومی «گزارشِ تجربه‌ها و احساسات مردمی که در تاریخ نام و نشانی نداشته و ندارند» است.

در آثار قبلی‌ام با دو جلد کتاب « 100 سال بسکتبال » یا « بسکتبال، رویای نسل‌ها »، به دلایلی از علاقه‌مندی‌ام در زمینۀ تاریخ و زندگینامه و شرح حال‌نویسی در بسکتبال اشاره کردم.

بسکتبال ایران به مثابۀ میراثی طی یک قرن اخیر، از نسلی به نسل دیگر رسیده است که حفظ میراث معنوی و هویت و شجره‌نامۀ این ورزش مهمترین دلیل کارهای من در زمینۀ تاریخ و جمع‌آوری مستندات این ورزش است. از طرفی نگاه به افراد به قصد بیان بینش‌ها و نگرش‌ها، بزرگداشت، الگوسازی، و استفاده از تجربه دیگران برای من مهم‌تر از سازمان‌ها هستند.

بسیاری از زندگینامه‌های ما عمدتاً به قصد تجلیل و بزرگداشت آن هم معمولاً بعد از مرگ افراد نوشته می‌شوند اما من سعی‌ام بر این بود به افراد در زمان زنده بودن‌شان بپردازم. عده‌ای با این روش به خاطر پرهیز از ریا و خودپسندی، خیلی سخت کنار آمدند اما کمکم کردند و منابع مستندی در اختیارم قرار دادند. منابع مستند دربارۀ زندگی یک بسکتبالیست پس از جنگ جهانی دوم با منابع مستند دربارۀ یک بازیکن دهۀ شصتی فرق دارد اما وجه مشترک آنها علاقه و اشتیاق خوانندگان به تبارشناسی و تاریخچۀ بسکتبال است که دوست دارند بدانند ریشه‌های داستان بسکتبال ایران در طول یک قرن در کجاست؟

این موضوع را زمانی که تعدادی از این داستان‌ها را در صفحۀ اجتماعی خودم منتشر کردم، دریافتم. حتی خوانندگان غیربسکتی در پیام‌های خود این اشتیاق را نشان داده بودند و از علاقۀ خود به بینش‌های ارزشمند فرد نسبت به مسائل زمانه‌اش، می‌نوشتند.

در « داستان یک قرن »، برخی گفت و گوها، ارائه افکار شخصیت و توصیف مکان‌ها و حوادثی که مدارک و نوشته‌هایی دربارۀ آنها در دست نیست، در خود دارد و با محور قراردادن جزییات زندگی، رفتار، رویکردها و عقاید، یک دورۀ تاریخی را تبیین می‌کند. در «قصۀ صُلبی»، خواننده ابتدا باید در جریان قحطی، گرسنگی، بیماری‌های مسری و… در لفافۀ داستان زندگی قهرمان ورزش کشورش قرار بگیرد بدون اینکه لطمه‌ای به جنبۀ تاریخی آن وارد شود.

برای بیان هر کدام از این چند زندگی در یک قرن اخیر، به اندازۀ کافی، حوادث تاریخی داریم. جنگ، ملی شدن نفت، کودتا، و… برای من که در این اثر تمایلم به استفاده از روایت بوده، جنبۀ انسانی مهم است که محور اصلی کارم قرار دادم و از این دریچه؛ زندگی، حوادث، دغدغه و فعالیت‌های ورزشکاران در دوره‌های تاریخی را دنبال کردم. همراه با مطالعات دقیق‌تر و تجارب ناشناختۀ مردان و زنان جامعۀ ورزش ایران. با طرح این پرسش که ما در طول تاریخ چه التفاتی به واقعیت داشتیم و چگونه قادر خواهیم بود این واقعیت را به شکل تاریخی بررسی کنیم؟